Cứng nhắc

Cứng nhắc

Nhân ngày Báo chí 21-6 sắp tới, tôi đang viết một bài tương đối dài về các vấn đề hiện nay của báo chí, chắc sẽ post lên sau. Trước mắt, xin kể một số mẩu chuyện cười… ra nước mắt của làng báo Việt Nam. Tuy nhiên, xin nói trước đây không phải là chuyện hậu trường làng báo bí ẩn gì cả mà toàn là chuyện công khai, có văn bản chính thức hẳn hoi.

Đầu tiên là lệnh cấm quảng cáo hay viết tin bài mà sử dụng đồng đô-la làm đơn vị tiền tệ. Đây là chủ trương đúng vì chưa thấy nước nào tình hình đô-la hóa lại tràn lan như ở nước ta. Tuy nhiên, khi áp dụng vào thực tế, các cơ quan quản lý báo chí lại quá cứng nhắc đến nỗi phê bình các báo… đưa tin về kim ngạch xuất nhập khẩu mà sử dụng đô-la Mỹ! Phê bình như thế thì hầu như tất cả các báo đều dính vì Tổng cục Thống kê, đơn vị cung cấp thông tin cũng sử dụng đô-la Mỹ. Thiệt là một sự áp dụng chỉ thị cứng nhắc đến mù quáng. Họ không hiểu được và không phân biệt được sự khác nhau giữa một nơi bán máy tính niêm yết giá bằng đô-la (một hiện tượng nên cấm) và chuyện sử dụng đô-la Mỹ trong khi tính toán kim ngạch xuất nhập khẩu (một chuyện hoàn toàn bình thường).

Ngay cả lệnh cấm doanh nghiệp quảng cáo niêm yết giá hàng hóa hay dịch vụ bằng đô-la hay ngoại tệ khác cũng phải tùy loại. Những loại hình dịch vụ hay hàng hóa được phép thu bằng ngoại tệ tại Việt Nam thì việc quảng cáo bằng ngoại tệ đương nhiên phải được phép.

Cũng áp dụng lệnh cấm quảng cáo rượu và thuốc lá dưới mọi hình thức, cơ quan quản lý báo chí lại phạt hay phê bình các bài phóng sự trong đó tác giả lỡ miêu tả quá kỹ, nêu tên loại rượu hay loại thuốc lá nhân vật trong bài đang uống hay hút. Thật là chuyện tiếu lâm đến nỗi khi đưa tin quản lý thị trường bắt được bao nhiêu chai rượu lậu hay bao nhiêu bao thuốc lá ngoại, phóng viên cũng không được viết rõ tên loại rượu hay thuốc lá bị tịch thu. Chuyện đăng hình minh họa tin này thì chắc chắn bị phạt rồi.

Đúng là nên cấm quảng cáo rượu và thuốc lá dưới mọi hình thức nhưng cứng nhắc như thế (và sai luật nữa vì bài báo đâu phải là quảng cáo), cơ quan quản lý báo chí không biết mình đang góp phần cho rượu giả, rượu độc hại tung hoành.

Thêm một chuyện nữa. Lâu nay báo đưa tin sai, số sau sẽ đăng đính chính. Nhưng dựa vào việc Luật Báo chí sử dụng từ cải chính, cơ quan quản lý báo chí buộc các báo khi sửa lại một tin hay một chi tiết gì đã đăng sai thì phải dùng từ “cải chính” chứ không được dùng từ “đính chính”. Ai lỡ quên đăng “đính chính” sẽ bị nhắc nhở. Cho đến bây giờ tôi vẫn chưa tìm được lời giải thích thỏa đáng cho sự khác biệt giữa hai từ này và vì sao phải “cải” chứ không được “đính”.