Tuyển sinh đại học bằng SAT?

Thi tuyển đại học bằng bài thi SAT?

Khi mới có tin Bộ Giáo dục & Đào tạo sẽ thay đổi cách thức tuyển sinh đại học từ chỗ thi chung, dùng đề chung, sử dụng kết quả chung nay thành tự tổ chức thi, khá nhiều ý kiến nêu SAT như một dạng đề thi mà trường sẽ sử dụng, như Đại học quốc gia Hà Nội chẳng hạn.

Thiết nghĩ nên bình tĩnh tìm hiểu loại bài thi này để khỏi đi từ thái cực này sang thái cực khác, gây khổ cho học sinh.

SATđúng là bài thi mà nhiều trường đại học ở Mỹ (chứ không phải tất cả) sử dụng kết quả để làm một trong nhiều tiêu chí tuyển chọn sinh viên. Nhưng khác biệt lớn nhất cần phải nói ngay là tinh thần bài thi SAT khác xa tinh thần bài thi tuyển sinh ở Việt Nam. SAT nhằm kiểm tra xem học sinh có đủ năng lực tư duy lô-gích, năng lực đọc hiểu và năng lực diễn đạt để theo học các chương trình đại học. Nó không nhằm đánh giá học sinh theo thang bậc từ giỏi đến dở như các kỳ thi đại học ở Việt Nam. Một bên xem bài thi là phép thử đủ hay chưa đủ chuẩn làm sinh viên; một bên là đặt ra rào chắn để học sinh đua nhau xem ai vượt được vũ môn, bước chân được vào giảng đường. Một bên thi bất kể nội dung học; một bên thi theo kiểu học gì hỏi nấy, nhiều lúc ở mức độ lắt léo. Tinh thần khác nhau thế nên nội dung bài thi, cách học, cách chuẩn bị khác xa nhau.

Về nội dung, chắc hẳn không có chuyện dùng bài thi SAT bằng tiếng Anh (vì khả năng tiếng Anh của đa số học sinh không đủ đáp ứng) cũng chẳng có chuyện dịch nguyên xi sang tiếng Việt để học sinh thi vì như thế thì đề thi sẽ rất ngớ ngẩn. Biên soạn lại thì e rằng phải vượt qua một số trở ngại: đầu tiên là người duyệt đề sẽ cho rằng mức độ như thế là quá dễ (?). Một bên đã quen với các câu hỏi kiến thức rất sâu sẽ không thể nào chấp nhận loại đề thi chỉ kiểm tra xem học sinh hiểu đúng một từ nào đó hay không. Một bên đã quen với việc yêu cầu học sinh viết những bài luận dài, phân tích những góc cạnh khác nhau của một tác phẩm sẽ chê đề thi chỉ bắt học sinh lập luận sao cho thuyết phục, bất kể lập trường của học sinh.

Nếu vượt qua được trở ngại này có nghĩa giáo dục Việt Nam đã tiến được một bước dài trong nhận thức về mục tiêu đào tạo thì lúc đó chuyện tuyển sinh đại học chỉ là chuyện nhỏ!

Cứ soạn thử một câu hỏi kiểu SAT xem sao:

Câu trích: “Thật buồn cho nhân tình thế thái” – người đàn ông than thở - “Ngày xưa tôi chăm lo cho cô ấy đến thế mà giờ khi đã giàu có, cô ta ngó lơ khi tôi ngã bệnh”.

Câu hỏi: Hãy chọn từ nào bạn cho là gần nghĩa nhất với từ “nhân tình thế thái” trong câu trên: a) người tình tên Thế Thái; b) vợ nhỏ; c) bồ nhí; d) thói đời.

Gạt chuyện đùa qua một bên, giả thử kiểm tra như thế này thật (thay vì yêu cầu học sinh viết về “chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong thơ Tố Hữu” hay “thiên nhiên trong thơ Nguyễn Khuyến”) có lẽ chất lượng đại học sẽ được nâng lên một bước vì nó tác động ngược trở lại bắt các em học sinh đọc hiểu đàng hoàng hơn chứ không còn học vẹt. Dùng cách kiểm tra này nhà trường phổ thông sẽ phải quan niệm lại cách dạy, các tác phẩm được chọn vào chương trình chỉ là công cụ, cái quan trọng là trang bị cho học sinh các kỹ năng đọc hiểu sâu, biết được khi nào tác giả dùng giọng văn mỉa mai, châm biếm, lúc nào dùng lập luận theo kiểu đánh lừa… Các em sẽ biết sử dụng ngòi bút để trình bày quan điểm và thuyết phục người nghe đồng ý với quan điểm đó. Tất cả những kỹ năng này hiện nay sinh viên còn rất yếu, thậm chí thiếu vắng hoàn toàn.

Trở ngại thứ hai là để bài thi như SAT có tác dụng tuyển sinh, phải chấp nhận thay đổi rất nhiều thói quen đã trở thành nếp khó thay đổi: thí sinh có thể thi SAT bất kỳ lúc nào trong năm vì như Mỹ mỗi năm tổ chức thi SAT đến bảy lần; thí sinh cũng có thể thi SAT bất kể đang học lớp 10, 11 hay 12. Vì thế kiến thức học có thể không trùng khớp với kiến thức thi; cái trùng khớp chỉ là phương cách học và những kỹ năng mong muốn học sinh có được sau khi học xong phổ thông. Giả thử áp dụng sai, học sinh lơ là chuyện học chính khóa, dùng thì giờ chỉ để luyện thi SAT thì coi như hỏng.

Trở ngại thứ ba là nơi biên soạn đề, tổ chức thi và chấm thi. SAT hiện do một tổ chức tư nhân phi lợi nhuận đảm trách (College Board) nhưng thi thì tại các trung tâm mà trung tâm cũng thường là trường phổ thông do chính ban giám hiệu quản lý đề nhận về, giáo viên trong trường coi thi rồi cũng do trường niêm phong bài gởi đi chấm. Ôi chỉ mới hình dung đến đây đã thấy vô vàn khe hở khó lòng áp dụng đại trà tại Việt Nam. Từng trường ra đề kiểu SAT thì chắc chắn không khả thi vì thiếu tính quy mô kinh tế.

Từ đó mới thấy, giả thử Bộ Giáo dục & Đào tạo vẫn giữ kỳ thi chung, đề chung, kết quả chung nhưng kèm theo nhiều cải tiến, biết đâu phương án mới này vừa khắc phục các điểm yếu của “ba chung” mà lại không quay về lập lại các điểm yếu của tự tổ chức tuyển sinh một thời rất bát nháo.

Đó là Bộ tổ chức một Cục Khảo thí tương tư như College Board, tuyển người giỏi soạn đề kiểu SAT thật sự, công khai các dạng đề cho học sinh chuẩn bị, tổ chức thi và chấm thi nghiêm túc dựa vào mạng lưới các trường có uy tín. Ngoài SAT chung còn các kỳ thi dựa vào kiểu mẫu SAT từng môn để giúp các trường đại học tuyển đúng chuyên ngành. Mỗi năm tổ chức nhiều lần thi, kết quả có giá trị lâu dài. Các trường đại học chỉ việc sử dụng kết quả mà thí sinh nộp để xét tuyển kèm theo các yêu cầu khác như phỏng vấn, viết bài luận... Cục Khảo thí sẽ tính lệ phí thi cao nhưng miễn giảm cho học sinh gia đình khó khăn để tự trang trải, không phụ thuộc vào ngân sách.

Nhìn chung, cải tiến việc tuyển sinh đại học là việc nên làm nhưng nên nhân dịp này cải tiến đến nơi đến chốn chứ không nên từ cách làm này chuyển thành cách làm khác rồi quay trở lại cách làm cũ chứ bản chất là không cải tiến gì cả.

------------

Giới thiệu sách: Đường link đến các sách ebook vừa tái bản:

Tám chuyện tiếng Anh (Smashwords), (Amazon), (Alezaa)
Tiếng Anh lý thú (Smashwords), (Amazon), (Alezaa) 
Chuyện chữ & nghĩa (Smashwords), (Amazon), (Alezaa)